Znaczenie prawidłowego metabolizmu glukozy dla prawidłowego przebiegu ciąży jest znane od wielu lat. Na tej stronie problem ten też już poruszałam (Cukrzyca w czasie ciąży 2009; 2012).
Pierwsze doniesienia na temat cukrzycy w ciąży pochodzą z XIX wieku. Odkrycie w 1922 roku oraz wprowadzenie do leczenia insuliny dało szansę na wydłużenie życia chorym na cukrzycę, w tym także kobietom będącym w ciąży i ich dzieciom.
Systematyczne prace badawcze dotyczące cukrzycy w ciąży rozpoczęły się w latach czterdziestych ubiegłego wieku. Pierwsza w Polsce analiza losów dzieci urodzonych przez matki chore na cukrzycę przedstawiona została w roku 1972.
Ostatnie lata przyniosły znaczne zaostrzenie kryteriów metabolicznego wyrównania cukrzycy. Dotyczy to także ciężarnych. Opracowane są zalecenia Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, które precyzują te wskazania.
Od wielu lat ciężarne z chorujące na rozpoznaną wcześniej cukrzycę typu 1 objęte są, zgodnie z tymi zaleceniami, opieką w wyspecjalizowanych poradniach. Ciąże u nich powinny być zaplanowane i bardzo starannie kontrolowane. Często stosowana jest insulinoterapia przy użyciu osobistych pomp insulinowych.
Duży postęp zrobiony został w rozpoznawaniu zaburzeń tolerancji glukozy ujawniających się w czasie ciąży. Ginekolodzy na ogół przestrzegają zaleceń dotyczących diagnostyki tych zaburzeń u zgłaszających się do nich ciężarnych. Pamiętać jednak należy, że stwierdzenie zaburzeń homeostazy glukozy w czasie obowiązkowych testów diagnostycznych wymaga wyjaśnienia, czy mamy do czynienia z nierozpoznaną wcześniej cukrzycą przedciążową, czy też jest to cukrzyca ciążowa. Nierozpoznana wcześniej cukrzyca przedciążowa wymaga pilnego wyjaśnienia typu zaburzeń. Często bowiem jest to cukrzyca typu LADA. Może to jednak być także cukrzyca typu MODY.
Obecnie coraz więcej uwagi poświęca się występującym u ciężarnych zaburzeniom homeostazy glukozy, których według obowiązujących kryteriów nie uznaje się za cukrzycę ciążową, ale które zwiększają ryzyko powikłań u noworodków. Cukrzyca ciążowa, do ujawnienia której doszło już w czasie ciąży, a także zaburzenia homeostazy glukozy niekwalifikujące się jeszcze do rozpoznania cukrzycy, często są zapowiedzią późniejszego rozwoju cukrzycy pociążowej.
Niestety, pomimo precyzyjnych zaleceń dotyczących zasady postępowania u kobiet, u których w czasie ciąży miały miejsce zaburzenia metabolizmu glukozy, zasady te często nie są przestrzegane. Na skutek takich zaniedbań cukrzyca pociążowa jest często rozpoznawana ze znacznym opóźnieniem, co sprzyja rozwojowi przewlekłych powikłań.
Nawet jeśli po porodzie objawy cukrzycy ciążowej ustąpią całkowicie konieczna jest dalsza staranna obserwacja i okresowe badanie krzywej glikemii po obciążeniu glukozą. Pierwsze takie badanie powinno być wykonane 6-12 tygodni po porodzie. Później takie badania wykonywane są zwykle w odstępach rocznych. Szczególnej staranności wymaga kontrola glikemii w przygotowaniu do kolejnej ciąży.
Bardzo ważną grupą są pacjentki, u których po porodzie ustąpiły zaburzenia upoważniejące do rozpoznania cukrzycy, ale utrzymują się zaburzenia glikemii o charakterze IFG (nieprawidłowa glikemia na czczo tzn 100-125 mg/dl; 5,6-6,9 mmol/l) lub IGT (nieprawidłowa tolerancja glukozy tzn 140-199 mg/dl; 7,8-11,1 mmol/l w 120 minucie doustnego testu tolerancji glukozy).
U tych pacjentek rozważyć należy możliwość rozwoju cukrzycy monogenowej (typ MODY) lub powoli rozwijającej się cukrzycy o podłożu autoimmunologicznym (typ LADA).
Te pacjentki wymagają dalszej diagnostyki immunologicznej i genetycznej.
Piśmiennictwo
- Litwinowicz M., Rogowicza. Cukrzyca typu LADA — co obecnie o niej wiadomo? Diabet Prakt 2010;11: 84–88
- Majkowska L. Cukrzyca LADA – nowe spojrzenie na autoimmunologiczne podłoże cukrzycy. Diabetologia na co dzień 2011;3:18-19.
- Malinowska-Polubiec A., Czajkowski K. Zaburzenia gospodarki węglowodanowej po cukrzycy ciężarnych Wyd.Czelej Lublin 2008
- Ogonowski J, Miazgowski T. The prevalence of 6 weeks postpartum abnormal glucose tolerance in Caucasian women with gestational diabetes. Diabetes Res Clin Pract. 2009;84:239-244.
- Okruszko A. , Kinalski M , Kuźmicki M ., Mironczuk K. i wsp. .Mutacje genu glukokinazy w cukrzycy ciężarnych w populacji polskiej. Prognozowanie ryzyka rozwoju cukrzycy po ciąży. Przegl Lek. 2007; 64:401-405.
- Otto-Buczkowska E. Zaburzenia metabolizmu glukozy w czasie ciąży – mechanizmy, diagnostyka, leczenie. Med Metabol 2009; 13:69-75
- Otto-Buczkowska E., Marciniak-Brzezińska M. Zaburzenia homeostazy glukozy w czasie ciąży. Przew Lek 2012;15:19-23.
- Otto-Buczkowska E. Cukrzyca typu LADA – znaki zapytania. Przegl Lek 2013; 70:25-27
- Otto-Buczkowska E. Pociążowe zaburzenia metabolizmu glukozy. Med Rodz 2014;17:23-26
- Otto-Buczkowska E. Przydatność oznaczania peptydu C w diabetologii. Pediatr. Endocrinol. Diabetes Metab. 2014; 20:60-64
- Otto-Buczkowska E., Marciniak-Brzezińska M. Cukrzyca pociążowa – problemy diagnostyczne. Med Metabol 2014;18:34-38
- Otto-Buczkowska E., Marciniak-Brzezińska M., Stańczyk J. O cukrzycy typu MODY (maturity onset diabetes of the young) należy myśleć również u osób dorosłych. Med. Metabol 2015 w druku.
- Sokup A, Szymański M, Góralczyk K. Impaired fasting glucose as a marker of heterogeneity of gestational diabetes mellitus. A study of 1025 women living in the region of Kuyavia and Pomerania in Poland. Endokrynol Pol. 2009;60:348-352.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2014. Stanowisko PTD. Clinical Diabetology 2015;4, Suplement A.
