Etapy rozwoju cukrzycy typu 1

Prof. Ewa Otto-Buczkowska
Prof. Ewa Otto-Buczkowska

Mianem cukrzycy typu 1 określamy postać cukrzycy, która jest skutkiem autoimmunologicznej destrukcji komórek beta. Cukrzyca typu 1 diagnozowana jest zwykle w chwili wystąpienia objawów takich jak wzmożone pragnienie, chudniecie, stan zapalny ujścia cewki moczowej. Wykonane wówczas badania wykazują wysoki poziom cukru we krwi, cukromocz i często acetonurie. Obecnie wiemy już jednak, że w rozwoju cukrzycy typu 1 wyróżnić możemy kilka etapów.

  • stadium 1 – przedobjawowe – kiedy stwierdza się obecność dwóch lub więcej przeciwciał przeciwko komórce beta wysp trzustkowych przy zachowanej normoglikemia
  • stadium 2 – przedobjawowe – kiedy stwierdza się obecność przeciwciał przeciwko komórce beta wysp trzustkowych współistniejące z  zaburzeniami homeostazy glukozy manifestującymi się jako nieprawidłowa glikemia na czczo i/lub nietolerancja glukozy albo podwyższone stężenie glukozy w OGTT   ≥200 mg/dl  lub HbA1c ≥5,7%
  • stadium 3 – kiedy rozwinięty jest już pełny obraz choroby z obecnością objawów klinicznych i hiperglikemia.

Na takie różnicowanie pozwala lepsza dostępność badań, w tym badań genetycznych.

Podział ten pozwala na podejmowanie badań wczesnych stadiów cukrzycy dla stosowania prób spowalniania rozwoju procesu chorobowego.  Okres rozwoju stadiów cukrzycy od 1 do 3 może trwać różnie długo – miesiące, a nawet dekady. Zobacz Prewencja rozwoju cukrzycy

Uważa się, że wczesna interwencja terapeutyczna,  jeszcze w okresie bezobjawowym (stadium 2), pozwala na  spowolnienie rozwoju cukrzycy.  Utrzymanie sekrecji peptydu C pozwala na skuteczniejszą kontrolę glikemii, zmniejsza ryzyko hipoglikemii, opóźnia rozwój przewlekłych powikłań cukrzycy. Wczesna terapia wydłuża okres remisji choroby oraz zmniejsza śmiertelność.

Badania profilaktyczne dla wykrycia tych wczesnych stadiów rozwoju cukrzycy przeprowadzane są w grupach wysokiego ryzyka. Takie ryzyko jest szczególnie wysokie u bliźniąt oraz u rodzeństwa dzieci chorych na cukrzyce typu 1.

Rozpoznanie stadium 1 cukrzycy typu 1 opiera się na obecności 2 przeciwciał przeciw komórce beta. U dzieci najmłodszych rozwój choroby nastąpić może już przy obecności jednego z  przeciwciał, zwłaszcza przy  ich wysokim mianie.

U dzieci w stadium 1 z dwoma lub więcej przeciwciałami przeciw komórkom beta z prawidłową glikemią 5 i 10-letnie ryzyko przejścia w stadium 3 wynosi odpowiednio 44% i 70%, a ryzyko w ciągu dalszego życia wynosi 100%.

W stadium 2, 2 i 5-letnie ryzyko wystąpienia choroby objawowej wynosi odpowiednio ok. 60%   i 75%, w ciągu dalszego życia osiąga 100%.

Dyskusja na temat wskazań do badań przesiewowych w kierunku wczesnych etapów rozwoju cukrzycy typu 1 trwa od dawna. Obecnie wielu diabetologów powróciło do tego tematu.

Autorzy są na ogół zgodni, że w chwili obecnej ten system klasyfikacji powinien być używany do badań naukowych, gdzie będzie pomagać w projektowaniu badań klinicznych, nie  jest on  jednak jeszcze przydatny  do szerzej stosowanej terapii.

Ostatnie zalecenia ADA  (American Diabetes Association)  rekomendują poinformowanie krewnych osób chorych na cukrzycę typu 1 o możliwości badań w kierunku ryzyka rozwoju cukrzycy typu 1. Badania takie obejmują testy przesiewowe w celu identyfikacji genotypów HLA predysponujących do rozwoju cukrzycy typu 1 oraz oceny biomarkerów, czyli przeciwciał. Przeciwciała biorące udział patogenezie cukrzycy typu 1 wykrywane są po 6. miesiącu życia z największym stężeniem między 9. a 24. miesiącem życia.  Przy stwierdzeniu ich obecności mogą być prowadzone okresowe badania mające na celu wczesne wykrycie hiperglikemii i rozpoznanie cukrzycy.

W zaleceniach ISPAD (International Society for Pediatric and Adolescent Diabetes) wyrażony został pogląd, że obecnie nie ma wskazań do badan przesiewowych poza badaniami prowadzonymi w ramach programów naukowych. Badania dotyczące profilaktyki pierwotnej (BABY DIET; FINDIA; TRIGR, NIP)  i wtórnej (ENDIT; DPT), prowadzone są jeszcze w ramach takich badań.

U dzieci, u których cukrzycę rozpozna się w fazie przedklinicznej (autoimmunizacja, wynik OGTT czy glikemia na czczo typowe dla cukrzycy przy braku objawów klinicznych), przy stężeniu HbA1c ˃ 6,5% rozważyć należy rozpoczęcie insulinoterapii.

Aktualnie nie jest jeszcze znany lek, który długotrwale przywracałby funkcje komórek beta.

F1_large

Piśmiennictwo

Bonifacio E, Krumsiek J, Winkler C.  i  wsp.  A strategy to find gene combinations that identify children who progress rapidly to type 1 diabetes after islet autoantibody seroconversion.    Acta Diabetol. 2014;51:403-411
Eringsmark Regnéll S, Lernmark A.  The environment and the origins of islet autoimmunity and Type 1 diabetes.  Diabet Med. 2013;30:155-160
Hampe CS. Protective role of anti-idiotypic antibodies in autoimmunity–lessons for type 1 diabetes.   2012;45:320-331
Insel RA, Dunne JL, Atkinson MA. i  wsp.   Staging presymptomatic type 1 diabetes: a scientific statement of JDRF, the Endocrine Society, and the American Diabetes Association.   Diabetes Care. 2015;38:1964-1974
Larsson HE, Vehik K, Haller MJ.  i  wsp ; TEDDY study. Growth and risk for islet autoimmunity and progression to type 1 diabetes in early childhood: The Environmental Determinants of Diabetes in the Young Study.  Diabetes. 2016 Mar 18. pii: db151180. [Epub ahead of print]
Lernmark A, Larsson HE. Immune therapy in type 1 diabetes mellitus.  Nat Rev Endocrinol. 2013;9:    92-103.
Marek-Trzonkowska N, Myśliwiec M. i wsp.   Therapy of type 1 diabetes with CD4(+)CD25(high)CD127-regulatory T cells prolongs survival of pancreatic islets – results of one year follow-up.  Clin Immunol. 2014l;153:23-30
R0zpoznawanie I leczenie cukrzycy u dzieci I młodzieży. Aktualne (2014) wytyczne ISPAD. Medycyna Praktyczna. Pediatria wydanie specjalne 5/2015.
Sosenko JM, Skyler JS, Mahon J.  i  wsp; Type 1 Diabetes TrialNet and Diabetes Prevention Trial-Type 1 Study Groups. Use of the Diabetes Prevention Trial-Type 1 Risk Score (DPTRS) for improving the accuracy of the risk classification of type 1 diabetes.   Diabetes Care. 2014;37:979-984
Steck AK, Vehik K, Bonifacio E. i  wsp; TEDDY Study Group.  Predictors of Progression From the Appearance of Islet Autoantibodies to Early Childhood Diabetes: The Environmental Determinants of Diabetes in the Young (TEDDY).  Diabetes Care. 2015 May;38(5):808-813.

Skip to content