Aktywność fizyczna jest ważnym elementem w terapii zaburzeń homeostazy glukozy. Dotyczy to wszystkich typów tych zaburzeń, ale np. w zespole metabolicznym wraz z dietą, stanowi podstawę terapii.
W innych typach schorzeń jak np. klasyczna cukrzyca typu 1 czy cukrzyca typu LADA aktywność fizyczna stanowi czynnik wspomagający farmakoterapię.
Oporność na działanie insuliny jest ważnym czynnikiem rozwoju zaburzeń homeostazy glukozy.
W zespole metabolicznym czy w cukrzycy typu 2 jest to czynnik podstawowy bowiem związany jest z występującą w tych schorzeniach otyłością. Zwiększona ilość tkanki tłuszczowej w organizmie, zwłaszcza tzw. trzewnej, powoduje zwiększone zapotrzebowanie na insulinę. Organizm początkowo próbuje pokonać to zwiększając sekrecję insuliny endogennej, ale w pewnym momencie może dojść do wyczerpania tych możliwości i do ujawnienia się klinicznej cukrzycy typu 2.
Inna sytuacja jest w klasycznej cukrzycy typu 1 oraz w cukrzycy typu LADA. W tych schorzeniach podstawą jest dysfunkcja produkujących insulinę komórek β. Podłożem tych zaburzeń są procesy autoimmunizacji, które prowadzą do nieodwracalnego niszczenia tych komórek. U tych pacjentów podstawą leczenia jest insulinoterapia. Jednak i w tych typach występuje insulinooporność. Poza tym aktywność fizyczna przyspiesza metabolizm glukozy w związku z czym także u tych pacjentów stanowi ważny czynnik wspomagający leczenie.
Pamiętać należy, że program ćwiczeń fizycznych musi być starannie opracowany i dostosowany do potrzeb i możliwości pacjenta. Dotyczy to przede wszystkim pacjentów z cukrzycą o podłożu autoimmunologicznym. W tej grupie chorych zakres i intensywność ćwiczeń fizycznych muszą być dobrane szczególnie staranne bowiem w innym przypadku dojść może do bardzo dużych wahań poziomu glukozy we krwi w tym do wystąpienia groźnych stanów hipoglikemicznych.
Zespoły rehabilitantów posiadają wskazówki dotyczące zalecanych rodzajów aktywności fizycznej w poszczególnych grupach chorych. Dotyczy to także młodocianych chorych z cukrzycą typu 1.
Podstawowym zaleceniem aktywności fizycznej u młodocianych pacjentów to 60 kroków na minutę dziennie [60 minutes of moderate-to-vigorous PA per day]. Dla monitorowania tej aktywności często używane są akcelerometry, które często montowane są w zegarkach lub telefonach.
Ostatnio ukazało się wiele opracowań omawiających programy, które mogą stanowić podstawę dla prowadzenia zajęć przez zespoły rehabilitacyjne. W opracowaniach tych szczególną uwagę poświęca się prewencji hipoglikemii, która wystąpić może zarówno w trakcie lub wkrótce po wysiłku, ale także może wystąpić po kilku lub kilkunastu godzinach po jego zakończeniu. Taka późna powysiłkowa hipoglikemia może być wynikiem zwiększonej przez wysiłek wrażliwości na działanie insuliny.
Obecnie stosowane nowoczesne metody insulinoterapii (pompy insulinowe, a także czujniki stosowane do pomiarów glikemii) są przydatne dla prewencji hipoglikemii jednak nie zwalniają pacjenta i jego opiekunów od starannej kontroli.
Autor: Prof. dr hab. n. med. Ewa Otto-Buczkowska
Wybrane pozycje piśmiennictwa
Adolfsson P, Riddell MC, Taplin CE, Davis EA, Fournier PA, Annan F, Scaramuzza AE, Hasnani D, Hofer SE. ISPAD Clinical Practice Consensus Guidelines 2018: Exercise in children and adolescents with diabetes. Pediatr Diabetes. 2018;19 Suppl 27:205-226. doi: 10.1111/pedi.12755.
Campbell MD, Kime N, McKenna J. Exercise and physical activity in patients with type 1 diabetes. Lancet Diabetes Endocrinol. 2017;5(7):493. doi: 10.1016/S2213-8587(17)30169-9.
Giblin S, Scully P, Evers J, Dalton N, Hayes G, Donnelly A, Orla Neylon O, O’Gorman C. Physical Activity Surveillance in Adolescents with Type 1 Diabetes: A Pilot Mixed-Methods Investigation. J Diabetes Res. 2022;2022:4202561. doi: 10.1155/2022/4202561.
How much physical activity do children need? https://www.cdc.gov/ physicalactivity/basics/children/index.htm. 2018.
Palermi S, Iacono O, Sirico F, Modestino M, Ruosi C, Spera R, De Luca M. The complex relationship between physical activity and diabetes: an overview. J Basic Clin Physiol Pharmacol. 2021 Sep 29. doi: 10.1515/jbcpp-2021-0279. Epub ahead of print. PMID: 34592073.
Snell-Bergeon J, Waugh K, Dong F, Steck A, Norris J, Rewers M. Physical activity and progression to type 1 diabetes in children and youth with islet autoimmunity: The diabetes autoimmunity study in the young. Pediatr Diabetes. 2022;23(4):462-468. doi: 10.1111/pedi.13323.
